Muntazam o‘tirib ishlash oyoq
mushaklariga yomon ta’sir
ko‘rsatadi. Bugun irsiyat va
jismoniy faollikning oyoqlaringiz
ko‘rinishiga ta’siri haqida
gaplashamiz
Tik turib ishlash so‘nggi yillarda
urfdan qolib borayotganiga
qaramasdan bir qator
afzalliklarga ega. Tik turganda
moddalar almashinuvi o‘tirganga
nisbatan tezroq amalga oshadi.
Kaloriya sarfi bir yarim
baravarga ortadi. Shu bilan birga
muntazam o‘tirish bir qancha
kasalliklarga chalinish xavfini
oshiradi, mushaklar atrofiyasi va
uvushishini keltirib chiqaradi.
“O‘tirish – xuddi chekish kabi
makkorona odatdir”, deydi
Luizianadagi Pennington
biotibbiyot tadqiqot markazi
professori, fiziolog Mark
Xamilton.
Xamilton, ehtimol, oshirib
yuborgandir. Ammo ko‘plab
kishilar o‘tiraverib, avval
oyoqlari, keyin butun tanasini
bo‘tqaga aylantirib yuborishi
xavotirlanishga arziydi.
Oyoq faollashganda qanday
jarayonlar kechadi?
Elektromiografiya (EMG)
yordamida oyoqning yurish,
yugurish, sakrash kabi turlicha
xatti-harakatdagi faolligini tahlil
etish mumkin. Bunda tana
mushaklarining faolligi oddiy
elektrokardiogramma chizig‘i
singari qayd qilinadi. Agar
yurakka oid kardiogramma
chizig‘i tekislana borsa,
reanimatsiya jarayoni
kechayotgan bo‘ladi,
oyog‘imizga tegishli xuddi
shunday chiziq o‘tirganimizda
qayd qilinadi. Ammo tik turib
yura boshlaganimizda chiziq
jonlanib ketadi.
Oyog‘ingiz tanangizni ko‘tarib
turganida qattiq toliqish
sezmaysiz, biroq mushaklaringiz
izometrik ravishda qisqarib
turadi. Tik oyoqda ikki soat
o‘tkazish 3 km yugurish bilan
tengdir.
Oyog‘imiz uzunligi va
o‘lchamiga irsiyatning qanday
ta’siri bor?
Hozirgi kunda oyoq uzunligi
naslga bog‘liq degan qarash
hukmron. Umumiy olganda
ayollarning oyog‘i
erkaklarnikidan uzunroq bo‘ladi.
18-45 yoshli ayollarning oyog‘i
bo‘yining 45 foizini tashkil etsa,
erkaklarda bu son 44 foizga
teng.
Oyoq mushaklari – bu boshqa
mavzudir. U, nafaqat, irsiyatga,
o‘zingizga ham bog‘liq.
Inson tanasi, go‘yo, tezlik uchun
emas, bardoshlilik uchun
yaratilgandek. Evolyutsion
biologiya professori Deniel
Liberman fikricha, bunga sabab
oyog‘imizda sekin qisqaruvchi
tolalar ko‘pligidir. Hattoki, eng tez
yuguruvchi sportchilar ham bu
borada yugurik hayvonlar bilan
bellasholmaydi. Masalan,
mashhur yuguruvchi Useyn
Boltning tezligi gepardnikidan
2,5 barobar ozdir.
Ko‘pincha ayollar oyoqlari
yo‘g‘onlashib ketishidan qattiq
qo‘rqishadi, shu sabab zo‘r berib
mashq qilishga ishtiyoqlari yo‘q.
Biroq tos va sonning
yo‘g‘onlashib ketishi mushakdan
emas, ortiqcha yog‘dandir. Son
qismda yog‘ yig‘ilsa, oyoq
zaiflashadi va yog‘ yanada
ko‘proq to‘planadi.
Ayollarning tanasi yog‘
to‘planishga moyil bo‘ladi.
Buning o‘z sababi bor: ehtimoliy
homiladorlikka organizm zaxira
to‘playdi.
Ko‘plab amaliy, qiziqarli
maqolalar muallifi Melissa Rot
tanadagi yog‘ni yo‘qotishga oid
tajribani o‘zida sinab ko‘rdi.
Oyog‘i Shvarsneggernikidek
mushakdor bo‘lib ketishidan
cho‘chimasdan o‘tirib-turish,
zinadan ko‘tarilish, veloaerobika
kabi mashqlar bilan jiddiy
shug‘ullandi. 4 haftalik mashq
oqibatida oyog‘idagi yog‘
miqdori 10 foizga kamaydi.
Sakkiz hafta o‘tgach esa son
aylanasi ikki barobar kichraydi.
Darvoqe, Melissa parhez tutgan
(kuniga 1500 kkal).
O‘tirib-turish, zinadan ko‘tarilish
va veloaerobika, nafaqat, oyoq
semirishiga yo‘l qo‘ymaydi, balki
salomatligini yaxshilaydi: yog‘
miqdori kamayadi va mushaklar
o‘sadi.
Xoh ayol, xoh erkak bo‘lsin,
chiroyli oyoqlar qomatga ko‘rk
beradi. Buning uchun ko‘p
“o‘tirib qolish”dan saqlanish va
muntazam yuqorida sanalgan
mashqlarni ado etish lozim.